برنج با نام انگلیسی rice و نام علمی OrizaSativa از خانواده(Gramineae)poaceae از قدیمی ترین گیاهان زراعی دنیا است .مبدأ پیدایش برنج از کشور های هندوستان ، چین و تایلند است و در حال حاضرارقام وحشی آن به فراوانی در هند موجود هستند نزدیک ترین برنج وحشی به برنج های اصلی امروزی Oryza Fatua می باشد از 3 هزار سال پیش از میلاد مسیح زراعت برنج به صورت دیم کاری در چین وجود داشته و سپس زراعت فاریاب آن رواج یافته است کتاب عالم آرای عباسی نوشته اسکندر بیک ترکمان که در زمان شاه عباس نگاشته شده بیانگر رواج کلماتی چون پلو و پلا در آن زمان گیلان و مازندران می باشد ضمناً در ترکیه به برنج پخته پیلا گفته می شود .احتمالاً لغت شلتوک از کلمه هندی چلقو گرفته شده است و در خوزستان آن را چلقوک می گویند .برنج را در سمنان و نطنز و رنج تلفظ می کنند و در افغانستان به آن اوریزه گفته می شود.

برنج در تمامی قاره های جهان کشت می شود و مهمترین تولید کننده های آن عبارت است از : 1-آسیا : ویتنام ، فیلیپین ، هندوستان ، تایوان ،کامبوج 2-اروپا : یونان ، مجارستان ، اسپانیا و ایتالیا 3-قاره امریکا : ایالت متحده نیکارا گوئه ، اروگوئه ، کاستاریکا 4-قاره اقیانوسیه : استرایلا و فیجی 5-آفریقا : نیجریه ، تانزاینا ،لیبدیا.وسعت شالیزارهای جهان به طور تقریبی به قرار زیر است : آسیا 130میلیون هکتار –آمریکای شمالی و مرکزی 2 میلیون هکتار – آمریکای جنوبی 6 میلیون هکتار – آفریقای 5 میلیون هکتار – اروپا نیم میلیون هکتار . جمع کل شالیزارهای جهان 143 میلیون هکتار است که نزدیک به مساحت کل ایران می باشد :کشاورزان آسیایی 90% سطح زیر کشت و 92 % تولید برنج دنیا را در اختیار دارند و چین و هندبه تنهایی دارای 50 % شالیزارهای دنیا هستند. در ایران استانهای گیلان ، مازندران ، گلستان 80 % برنج کشور را تولید می کنند و سایر استانهای برنج خیز عبارتند از : فارس ، اصفهان ، خوزستان و… .سطح زیر کشت برنج در ایران حدود 700 هزار هکتار یعنی کمتر از 1 درصد شالیزارهای دنیا می باشد که 230 هزار هکتار آن در استان گیلان قرار دارد و 93 % این اراضی دارای مالکتیهای کمتر از 10 هکتار است و میانگین مالکیت شالیزار در گیلان 3هزارهکتار می باشد از کل شالیزارهای گیلان 40 % به کشت ارقام برنج صدری ، 35 % به برنج های پر محصول دانه بلند ، 10 % به برنج های پر محصول دانه کوتاه و 15 % به برنج های دانه متوسط اقتصاص داده شده اند.

گیاهشناسی برنج :

برنج یکی از گیاهان مهم غلات است و دارای جنس و گونه زراعی Sativa است . گیاهی است یکساله و علفی ، دارای ریشه های افشان ، قوی وسطحی که معمولاً در لایه فوقانی خاک و در عمق 20 تا 25 سانتی متری خاک قرار می گیرند. ساقه برنج مانند ساقه اکثر غلات توخالی و استوانه ای است .خوشه یا سنبله در انتهای ساقه قرار می گیرد و دارای شاخه های فرعی با محور ثانویه می باشد روی هر سنبک سه گل وجود دارد که یکی بارور شده و دوتای دیگر عقیم می مانند.در دانه برنج پوشینه به دانه ها چسبیده و مجموعاً شلتوک نام دارد.گیاه برنج خود گشن بوده و دارای اندکی دگر لقاحی است(3).

ساختمان فیزیکی شیمیایی و ارزش غذایی برنج :

دانه کامل برنج یا شلتوک دارای یک پوسته خارجی است که در داخل این پوسته ، برنج قهوه ای قرار داردکه در مرحله تبدیل این، پوسته توسط پوست کن برداشته می شود .خارجی ترین لایه های برنج قهوه ای پریکارپ است که دارای ارزش غذایی کم و تا اندازه ای خشن و غیر قابل هضم می باشد در مرحله سفید کردن برداشته می شود در زیر این لایه ، آلرون قرار دارد که قسمت اعظم ویتامین ها ، چربی ها و موادمعدنی برنج در آن است و لیکن قسمت اعظم دانه برنج را مواد نشاسته ای تشکیل می دهد.

سطح زیر کشت و تولید برنج در ایران :

در اکثر استانهای کشور برنج کشت می شود .ولی مهمترین منطقه کاشت برنج در درجه اول استان های گیلان و مازندران هستند که در حدود 80 تا 85 درصد محصول برنج کشور در این دو استان تولید می گردد . اصفهان با داشتن 15 تا 18 هزار هکتار زمین زیر کشت برنج و عملکردی بالغ بر 80806 تن شلتوک یکی دیگر از استانهای تولید کننده برنج ایران محسوب می شود.

مراحل کاشت تا برداشت برنج :

زمین مورد استفاده برای کشت برنج بصورت غرقابی است و برای جلوگیری از نفوذ بیش از حد آب در زمین ، عملیاتی بر روی آن انجام می شود . نحوه آماده سازی زمین در مناطق مختلف متفاوت است .در استان های شمالی،زمین توسط تیلر و ادوات متصل شوند. آن شخم سطحی خورده و بعد از آبیاری ، تسطیح می گردد. ولی در استان اصفهان ، ابتدا یک شخم عمی%D

منابع و مآخذ :

1)پیمان ،م- 1382 –گزارش نهایی طرح تحقیقات و بررسی انرژی مصرفی پوست کنی و سفید کردن هر رقم شلتوک رایج استان گیلان – دانشگاه گیلان

2-جهان دیده کودهی ،ح – 1378 – پارامتر های خشک کردن بر خصوصیات کیفی و شکنندگی برنج دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

3-حیدری ، م -1378 –صنعت تبدیل برنج در ایران و نوسازی آن –مرکز اسناد و مدارک علمی و تحقیقات کشاورزی

4-عسکری اصلی اراده ، ع -1377 –بهینه سازی سیستم سفید کن تیغه ای –دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

5-میرزایی ندوشن ، ح – 1381 –ماشین های و سیستم های تبدیل شلتوک به برنج سفید – مؤسسه تحقیقات برنج